เขตสุขภาพเพื่อประชาชนภาคใต้

"ธรรมนูญสุขภาพ"  บันทึกโดย ชาคริต โภชะเรือง

ตอนที่ผมเอ่ยปากชวนนายกขุนทอง ตำบลชะแล้ทำธรรมนูญสุขภาพตำบล ปี ๒๕๕๑ นั้นผมกับพื้นที่คุ้นเคยกันดีแล้ว ด้วยการลงมือทำแผนสุขภาพตำบล ปูพื้นฐานสุขภาพในมุมสุขภาวะ การเปิดกรอบคิดนี้ทำให้ฐานการทำธรรมนูญสุขภาพจึงเกิดขึ้นได้ไม่ยาก

กติกาหรือข้อตกลงของชุมชน...นับเป็นพื้นฐานของวิถีชุมชนที่จำเป็นต้องมีเพื่ออยู่ร่วมกัน แต่ก็เป็นไปในหลายลักษณะ กล่าวคือ มีทั้งรูปแบบที่เป็น Hard power กำหนดกติกาหรือกฏระเบียบในเชิงของกฏหมาย หรือกฎระเบียบเพื่อรักษาความสงบเรียบร้อยที่อำนาจอยู่ในมือผู้ปกครอง แต่ก็มีกติกาหรือข้อตกลงของชุมชนที่มีร่วมกันจนเป็นที่รับรู้กันเองในพื้นที่นั้น เป็นไปทั้งแนวจารีต หลักศาสนา และวิถีชุมชน ออกจะเป็นไปในแนว soft power มากกว่า

ธรรมนูญสุขภาพก็เช่นกัน เกิดขึ้นจาก ๒ ฐานคิดเช่นนี้ที่ผสมผสานไปด้วยกัน ส่วนจะเข้มข้นไปในทางใดก็ขึ้นอยู่กับใครเป็นแกนนำหรือความเชื่อของทีมงานนั้นกำกับ

ถึงกระนั้น ยังสามารถจำแนกย่อยได้อีก ๒ ลักษณะ กล่าวคือ เป็น "กติกา" หรือ "ข้อตกลง" หรือเป็น "เจตนารมณ์ หรือทิศทางการพัฒนา" ของพื้นที่หรือประเด็นนั้น
ซึ่งหลายแห่งสามารถยกระดับไปถึงแผนพัฒนาเชิงพื้นที่หรือนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม มักพบในตำบลที่มีฐานความร่วมมือที่ดี มีความต่อเนื่องของการบริหารจัดการ มีผู้นำที่เชื่อมั่นในแนวทางการมีส่วนร่วม กับอีกรูปแบบที่ปรากฏในแง่ของ "ข้อตกลง" หรือกติกาชุมชน ที่กำหนดเพื่อนำไปสู่การปฎิบัติร่วมกัน ทำซ้ำจนเกิดเป็นค่านิยมร่วมของคนในพื้นที่ ซึ่งแนวทางหลังนี้ถือเป็นพื้นฐานประสบการณ์ของประชาชน เป็นกระบวนการประชาธิปไตยพื้นฐานที่จำเป็นจะต้องสะสมเชิงปริมาณก่อนยกระดับไปสู่คุณภาพใหม่

ตำบลที่กำลังเริ่มต้น หรือความร่วมมือยังไม่ดีนัก สามารถเริ่มต้นด้วยทำข้อตกลง หรือกติกาดังกล่าว โดยเริ่มดำเนินการในจุดหรือกลุ่มคนที่ไม่จำเป็นจะต้องร่วมกันทั้งตำบล

ขอให้อยู่บนฐานปัญหาร่วมที่มีพลัง ข้อตกลงดังกล่าว ก็สามารถสร้างพลังของความเปลี่ยนแปลงได้เช่นกัน

สำหรับผมแล้วจุดเริ่มต้นที่สำคัญที่สุด ถือเป็น "กระดุมเม็ดแรก" ก็คือ

แกนนำและคณะทำงานควรเข้าใจและมองเห็นคุณค่าของการทำธรรมนูญ ที่มีกระบวนการดำเนินการที่แตกต่างจากการมีส่วนร่วมแบบเดิม ใน ๓ สาระสำคัญ คือ

๑)เข้าใจอย่างลึกซึ่งว่าสุขภาพคือสุขภาวะ

๒)มองเห็นปัจจัยที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กันทั้งปัจเจก สภาพแวดล้อม และระบบ

๓)เข้าใจกระบวนการนโยบายสาธารณะแบบมีส่วนร่วม

เหล่านี้คือฐานแห่งภูเขาน้ำแข็ง ที่ปลายยอดเป็นผลของกระบวนการนโยบายสาธารณะแบบไม่มีส่วนร่วมที่เป็นกระแสหลักของการพัฒนา

จำเป็นจะต้องละลายสลายตัวก่อนดำเนินการ หรือค่อยๆทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง

#เก็บสาระจากเวทีแลกเปลี่ยนของภาคใต้

.................................................

มวลมิตรคือพลัง@วงภาคใต้  บันทึกโดย ทวีวัตร เครือสาย

นักประชุมชำนาญการกับนักปฏิบัติการระดับพื้นที่  ร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ธรรมนูญสุขภาพอันเป็นเครื่องมือเชื่อม/จัดความสัมพันธ์ของผู้คน-กลุ่มองค์กร-หน่วยงานในชุมชนท้องถิ่น

เป็นเครื่องมือพัฒนาระบบสุขภาวะชุมชนท้องถิ่น

เป็นเครื่องมือยกระดับกองทุนสุขภาพท้องถิ่น. เป็นเครื่องมือ ฯ อีกมากมาย

จะใช้ให้เป็นประโยชน์ได้อย่างไร?  คือต้องเข้าใจ  เข้าถึงหลักการส่งเสริมสุขภาพ (ออตตาว่า ปี 29 )  ปัจจัยทางสังคมที่กำหนดสุขภาพ และการทำยุทธศาสตร์หรือแผนแบบมีส่วนร่วม. ประชาธิปไตยกินได้. ธรรมนูญกินได้และมีชีวิต

สรุปย่อจากเวทีเมืองลิกอร์. นครศรีธรรมราช