เขตสุขภาพเพื่อประชาชนภาคใต้

"เครือข่ายเกษตรเมือง"


เขียนโดย ชาคริต โภชะเรือง


ตอนลงมือทำสวนผักคนเมืองหาดใหญ่ คิดเพียงว่าอยากสร้างฐานความรู้จากการปฎิบัติด้วยตนเอง ด้วยก่อนหน้าทำหน้าที่เป็นหน่วยสนับสนุนส่งต่อให้กับเครือข่ายดำเนินการ แต่ก็พบช่องว่างบางอย่าง เมื่อมีโอกาสจากแหล่งทุนบวกกับมีแง่มุมใหม่จึงสบช่องเดินหน้า


ฐานคิดสำคัญที่มีอยู่ก็คือ ความเชื่อว่าไม่จำเป็นต้องเป็นเกษตรกรก็ปลูกผักได้ ทำให้เรื่องเกษตรเป็นของทุกคน บวกกับการนำปัจจัยจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเข้ามา ทำให้ฐานการวิเคราะห์กว้างมากขึ้น ผนวกกับความคิดเชิงระบบที่จะต้องไปให้ถึง


และที่สำคัญก็คือ เน้นพื้นที่ความเป็นเมือง ซึ่งนโยบายเดิมของกระทรวงเกษตรไม่มี


เหล่านี้ทำให้สวนผักคนเมืองเกิดความแตกต่าง เมื่อได้ความรู้และประสบการณ์จากครูไก่ วุฒิศักดิ์ เพ็ชรมีศรีมาช่วยวางรากฐาน การขับเคลื่อนด้วยความรู้นำ อาศัยกิจกรรมเรียนรู้ค้นหาแกนนำ พร้อมกับสร้างรูปธรรมของแหล่งเรียนรู้และวิทยากรควบคู่กันไป ความสัมพันธ์บนฐานวิถีชีวิตในเมืองเช่นนี้ค่อย ๆ ก่อตัวความเป็นแบบฉบับเฉพาะขึ้นมาทีละน้อย โดยไม่ได้วางเป้าหมายที่แน่ชัด ตายตัว


ความสัมพันธ์ที่ยึดภราดรภาพนำ ตามมาด้วยเสรีภาพและสิทธิ เป็นฐานโลกทัศน์แบบตะวันออก เข้ามาทดแทนแนวคิดแบบโลกอุตสาหกรรมที่ประเทศไทยไม่ได้เปลี่ยนผ่าน ทำให้ฐานคิดแบบเกษตรกรโบราณยังทรงอิทธิพล การหมุนเกลียวย้อนกลับไปหา จึงไม่ใช่การถอยหลัง แต่เป็นการสร้างฐานที่มั่น เติบโตอย่างแข็งแรง บนรากของตัวเอง


เครือข่ายเกษตรเมืองจึงผสมผสานระหว่างเกษตรกรแบบเดิม  เกษตรกรใหม่ที่มาจากฐานสหวิชาชีพ  ใครก็ได้ ผู้ประกอบการ นักกิจกรรม ต่างที่มาและพร้อมจะข้ามพรมแดนสลายตัวตนเดิม ภายใต้กระบวนการเคลื่อนไหวทางสังคมที่มูลนิธิชุมชนสงขลาสร้างขึ้น โดยไม่ใช้วิธีนำเดี่ยวโดดแบบเดิม  แต่เป็นการนำแบบรวมหมู่


ฐานความอิสระ ต่างมีพื้นที่ได้แสดงศักยภาพภายใต้ความเชื่อของตน ทำให้เกิดพลังแผ่ขยายได้รวดเร็ว ไม่ขัดแย้ง คิดร่วม แยกทำหรือทำร่วม เป็นไปตามธรรมชาติ การสร้างระบบนิเวศการทำงานเช่นนี้จะเรียกว่าเป็นเรื่องใหม่ได้หรือไม่


เกษตรเมืองเชื่อมโยงมิติสุขภาพ เศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม เข้าด้วยกัน


สวนผักคนเมืองไม่ได้แค่ปลูกผัก แต่เป็นการปลูกสังคม เปลี่ยนเมือง

Cr. เป็นส่วนหนึ่งในการประชุมกลุ่มสรุปงานวิจัย เรื่องเครือข่ายเกษตรในเมือง ของนางสาวอรทัย ไพยรัตน์ จากมหาวิทยาลัยมหิดล